Radical Desire

Από την "Ιστορία της λογοτεχνικής κριτικής" (1931) Στο ίδιο ιστορικό ύψος με τον Λέσινγκ βρίσκεται ο Χέρντερ, ο γενάρχης της ιστορικής λογοτεχνικής κριτικής της Γερμανίας (όπως είναι γενάρχης της, ίσως, για όλη την παγκόσμια σκέψη). Η γερμανική αστική τάξη, στην επιθυμία της να αυτοπροσδιοριστεί ως προς την τάξη και την εθνικότητα, γέννησε αυτό την καταπληκτική προσωπικότητα. Ο Χέρντερ ξεπερνά τον Λέσινγκ ακριβώς με την ιστορική του μέθοδο. Ως ένα βαθμό είναι πρόδρομος τον εγελιανισμού. Η ιστορία της τέχνης -ιδίως η λογοτεχνία- θεωρείται από τον Χέρντερ ως μια εξωτερική εκδήλωση της ανάπτυξης του πνεύματος της ανθρωπότητας προς την ελευθερία και την αυτοσυνείδηση. Η σαφήνεια των κοινωνιολογικών απόψεων του Χέρντερ φαίνεται, για παράδειγμα, από ένα απόσπασμα, το οποίο θεωρούμε απαραίτητο να παραθέσουμε ολόκληρο: «Κάθε συγγραφέας κουβαλά τους δεσμούς της εποχής του και τους αποτυπώνει στο έργο του. Ζει στον αιώνα του, όπως το δέντρο στο χώμα στο οποίο έχει ριζώσει και από όπου ...

Ντμίτρι Πίσαρεφ: Χάινριχ Χάινε (1867)   Ο Χάινε είναι ένα από τα είδωλά μας, και φυσικά δεν υπήρξε ποτέ κανένας ποιητής στον κόσμο που να άξιζε ποτέ τον σεβασμό και την εκτίμηση των σκεπτόμενων ρεαλιστών όσο αυτός. Αλλά όσο πιο σημαντικό και κολοσσιαίο είναι ένα φαινόμενο, τόσο πιο απαραίτητο είναι να γνωρίζουμε την πραγματική του αξία. Όσο περισσότερο όφελος μπορεί να φέρει ο Χάινε στην ψυχική μας ανάπτυξη, τόσο περισσότερο πρέπει να προσπαθήσουμε να διασφαλίσουμε ότι ούτε ένα σωματίδιο βλάβης δεν αναμιγνύεται με τη μάζα αυτού του οφέλους. Όσο πιο ακαταμάχητα επηρεάζει η ποίηση του Χάινε τα μυαλά των αναγνωστών, τόσο πιο προσεκτικά αυτοί οι αναγνώστες πρέπει να προφυλαχθούν από την πνευματική δουλικότητα στον Χάινε, γιατί μέσα από αυτή τη δουλικότητα μπορεί να αναπτυχθεί μια επιβλαβής λατρεία εκείνων των ελαττωμάτων και των λεκέδων που οι συνθήκες του χρόνου και του τόπου έχουν επιβάλει στην ποίηση του Χάινε. Πώς αντιλαμβάνεται ο Χάινε τον εαυτό του και τη λογοτεχνική του δραστηρι...

Στο πεδίο των ιδεών, ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα στη Δυτική Ευρώπη, που διαχωρίζει αυτή την εποχή τόσο από το πρώτο μισό του 19ου όσο κι από το πρώτο μισό του 20ού, είναι η άμβλυνση, εκτόνωση της ιδεολογικής πάλης μεταξύ Διαφωτισμού και Ρομαντισμού. Ενώ στα χρόνια 1800-1850 υπήρχε έντονη πολεμική αντιπαράθεση των δύο ρευμάτων, και τα χρόνια 1900-1950 τα νεαρά κινήματα του νεορομαντισμού από τη μια και του μαρξισμού από την άλλη έθεσαν ξανά τις διαχωριστικές γραμμές στη θέση τους, βλέπουμε στην περίοδο 1850-1900 αυτές τις γραμμές να θολώνουν, και την ευρωπαϊκή διανόηση συχνά να επιχειρεί να "παντρέψει" τα δύο αυτά ρεύματα σε έναν κοινό -φτιαχτό- "προγονικό κανόνα" της τότε νεωτερικότητας. Η κατάσταση αυτή στο πεδίο των ιδεών εξηγείται από τις παράλληλες εξελίξεις στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Τα χρόνια από το τέλος των επαναστάσεων του 1848 μέχρι τις κρίσεις των αρχών του 20ού αιώνα, ήταν για τη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη εποχή σ...

Από το "Zapadny sbornik", τεύχος 1, εκδ. Ακαδημίας Επιστημών ΕΣΣΔ, 1936, σ. 77-82 Ο Βολταίρος, αν πάρουμε τη δραστηριότητά του στο σύνολό της, ήταν πολύ πιο ολοκληρωμένος διαφωτιστής από τον Στερν. Ωστόσο, η αισιοδοξία του Βολταίρου είχε και τα αρνητικά της. Και τέτοιοι συγγραφείς όπως ο Ρουσό, ο Χέρντερ κλόνισαν τις βασικές αρχές της αστικής πραγματικότητας, της νεωτερικής τάξης πραγμάτων, προτού τελικά αυτή η τάξη εδραιωθεί. Οι δυτικοί μελετητές έχουν γράψει πολλά για τον «προ-ρομαντισμό» του δέκατου όγδοου αιώνα. Αυτή η μελέτη για τον «ρομαντισμό του Διαφωτισμού» πρέπει να επεκταθεί. Ωστόσο, ο ίδιος ο όρος «ρομαντισμός» είναι σχεδόν ακατάλληλος εδώ, καθώς αποκρύπτει τη θεμελιώδη διαφορά μεταξύ του Χέρντερ και του Γκέρες, μεταξύ του Ρουσό και του Νοντιέ ή του Νερβάλ. Ο λόγος για τη χρήση του όρου «ρομαντισμός» σε σχέση με τον Διαφωτισμό έγκειται μόνο στο γεγονός ότι οι ρομαντικοί όφειλαν πραγματικά πολλά -και, επιπλέον, δυνατά σημεία- του κοινωνικο-κριτικού και καλλιτεχνικο...

Από κείμενο του Λούκατς για τον Χάινε (1934), το πρωτότυπο εδώ: https://www.marxists.org/archive/lukacs/works/1934/heine.htm Η διαπιστωθείσα αντίφαση στο ζήτημα του λαϊκού-εθνικού χαρακτήρα, του δημοκρατικού χαρακτήρα του ρομαντισμού, είναι ακόμη πιο βαθιά. Κάποτε ο Μαρξ, στο νεανικό του έργο, αποκάλεσε τον ίδιο τον Μεσαίωνα «δημοκρατία ανελευθερίας»: μια συγκεχυμένη και αντιφατική ιδέα μιας τέτοιας δημοκρατίας είναι χαρακτηριστική όλων των μεγάλων ρομαντικών κριτικών του καπιταλισμού από τον Σισμοντί μέχρι τον Καρλάιλ. Στη Γερμανία αυτή η δυαδικότητα ήταν ιδιαίτερα μεγάλη. Από τη μια, το κίνημα για την κατάργηση της δουλοπαροικίας και τον μετασχηματισμό των απαρχαιωμένων κρατικών και στρατιωτικών θεσμών που είχαν καταρρεύσει στους πολέμους κατά της γαλλική επανάστασης και του Ναπολέοντα, κέρδιζε έδαφος. Όμως, από την άλλη, αυτό το κίνημα, αν και υπό την επιρροή της Γαλλικής Επανάστασης, προσπάθησε ταυτόχρονα για την αποκατάσταση μακροχρόνιων απαρχαιωμένων μορφών, που είχαν ήδη ξεπερασ...

Γκέοργκ Λούκατς, στο "Internationale Literatur", νο. 6, 1940, σ. 50-68 "Λαχταράμε να πάμε σπίτι, κι ας μην ξέρουμε πού είναι αυτό" - Joseph von Eichendorff Υπάρχουν συγγραφείς για τους οποίους μπορεί να ειπωθεί ότι ολόκληρο το έργο τους ή τουλάχιστον ένα μεγάλο μέρος των γραπτών τους αποτελεί μέρος του ζωντανού σώματος της λογοτεχνίας, και υπάρχουν άλλοι που έχουν δημιουργήσει μόνο μεμονωμένα έργα που έχουν επιβιώσει στη δοκιμασία του χρόνου. Ο Άιχεντορφ ανήκει στη δεύτερη κατηγορία. Ελάχιστα έργα της γερμανικής λογοτεχνίας του δέκατου ένατου αιώνα είναι τόσο δημοφιλή όσο η ποίησή του και το Aus dem Leben eines Taugenichts (Από τη ζωή ενός ακαμάτη). Τα άλλα γραπτά του - μυθιστορήματα, νουβέλες, θεατρικά έργα, λογοτεχνική ιστορία - έχουν πέσει προ πολλού στη σφαίρα της λήθης, και μάλιστα μιας λήθης πιο βαθιάς από ό,τι τα περισσότερα άλλα προϊόντα του γερμανικού ρομαντισμού. Δεν έχουν καν θαυμαστές μεταξύ των ειδικών, όπως πολλά από τα έργα του Arnim ή του Brentano. ε...